Afgelopen zomer en najaar zijn de schapen-, geiten- en rundveehouderij getroffen door een epidemie met een nieuwe virale verwekker: het schmallenbergvirus (SBV). In het acute stadium veroorzaakt dit virus diarree en een verminderde melkgift. Bij drachtige dieren kunnen na infectie de lammeren of kalveren hersenbeschadiging en ernstige vergroeiingen ontwikkelen. Het virus wordt waarschijnlijk overgedragen door knutten en muggen, maar directe overdracht gedurende contact met besmette materialen kan niet geheel worden uitgesloten. Het virus is ingedeeld bij de orthobunyavirussen (familie Bunyaviridae) en maakt deel uit van de Simbu serogroep. Het lijkt nauw verwant te zijn met het Shamonda- en Akabanevirus. Deze virussen kunnen vergelijkbare problemen bij dieren veroorzaken, en zijn voor zover bekend niet zoönotisch. In de risk assessment van december 2011 werd ingeschat dat de overdracht naar de mens onwaarschijnlijk is maar niet volledig kan worden uitgesloten.

Het deskundigenberaad heeft op 15 februari geadviseerd om op korte termijn een onderzoek op te zetten om de mogelijkheid van overdracht van het virus naar de mens uit te sluiten. Dit onderzoek is uitgevoerd door het CIb in samenwerking met de GGD’en en de GD onder groepen met een hoge à priori kans op contact met het virus:

1)    Veehouders, hun gezinnen en medewerkers van bedrijven waar SBV was aangetoond of besmetting waarschijnlijk op basis van aanwezigheid van de typische congenitale afwijkingen bij dieren.

2)    Dierenartsen werkzaam in de rundvee- en kleine herkauwerssector en in contact geweest met SBV geïnfecteerde herkauwers

Bij hen werd bloed afgenomen dat is onderzocht op aanwezigheid van antistoffen met een virus-neutralisatietest, en verder zijn er vragenlijsten afgenomen die ingingen op de verschillende risicocomponenten voor mogelijke overdracht en de risicobeleving. Het doel was om minstens 200 personen in het onderzoek te includeren om met voldoende betrouwbaarheid uitspraken te kunnen doen.

Het onderzoek is inmiddels succesvol afgerond. Er zijn in totaal 121 bedrijven bezocht en bij 301 personen is bloed afgenomen en een vragenlijst ingevuld. Alle onderzochte personen waren serologisch negatief, terwijl met dezelfde methode antistoffen aantoonbaar zijn in bloed van geïnfecteerde dieren. Daarmee is het onwaarschijnlijk dat het virus de mens kan infecteren.

Deze bevindingen worden ondersteund door de resultaten van de syndroomsurveillance die sinds januari door de GGD’en is uitgevoerd. Dierenartsen en via hen ook veehouders en hun familie is gevraagd om zich te melden bij de GGD en de huisarts bij koorts en algemene ziekteverschijnselen opgelopen binnen 14 dagen na contact met misvormde lammeren of kalveren (of abortusmateriaal daarvan). Dit heeft 8 meldingen opgeleverd, die geen van alle voldeden aan de casusdefinitie. Van deze 8 meldingen is bij 4 personen toch diagnostiek ingezet. Bij geen van hen werd infectie met het SBV aangetoond. Ook in Duitsland werden bij vergelijkbaar onderzoek geen humane besmettingen geconstateerd.

De gebruikelijke hygiënemaatregelen bij contact met mogelijk besmette producten of dieren blijven van kracht. De monitoring van gezondheidsklachten bij personen die aan (potentieel) SBV-besmette dieren of producten zijn blootgesteld komt te vervallen. Uiteraard blijft aanvullend onderzoek op een infectie met schmallenbergvirus bij mensen met klachten mogelijk. Het advies dat zwangeren wordt ontraden om betrokken te zijn bij verlossingen van herkauwers blijft ter vermijding van zoönosen van kracht.

De resultaten van dit onderzoek worden binnenkort bekend gemaakt aan de media, en zijn vandaag ook aan de ministeries van VWS en EL&I gepresenteerd.